Over de verborgen rol van Rusland, het ware gezicht van koningin Wilhelmina, en de illusie van vrijheid binnen een systeem gebouwd op leugens
We zijn niet vrij. Niet werkelijk.
Wat we vrijheid noemen, is vaak niets meer dan bewegingsruimte binnen een zorgvuldig geregisseerde werkelijkheid. We vieren Bevrijdingsdag – ieder jaar weer – maar vergeten onszelf te vragen: Zijn we werkelijk vrij?
Op 5 mei hangen de vlaggen uit. Er klinken toespraken. Mensen herdenken, vieren en geloven. Maar de ware verhalen, de vergeten waarheden, blijven onder de oppervlakte. Soms bewust. Soms uit onwetendheid. Soms omdat ze te veel zouden veranderen als we ze écht zouden toelaten.
Vandaag brengen we twee van die verhalen in het licht. Over de Sovjet-Unie, die miljoenen doden gaf voor onze vrijheid – maar zelden genoemd wordt. En over koningin Wilhelmina, die droomde van een radicaal ander Nederland – een visie die we nooit leerden kennen.
DE RUS DIE VERGETEN WERD
De Tweede Wereldoorlog wordt in het Westen vaak verteld als een overwinning van de geallieerden: D-Day, Market Garden, de bevrijding van Nederland. En ja, die hoofdstukken zijn waar. Maar niet compleet.
Aan het Oostfront, duizenden kilometers verderop, woedde een strijd die de kern van Hitlers oorlogsmachine vernietigde. De Sovjet-Unie verloor meer dan 26 miljoen mensen. Miljoenen soldaten, maar vooral ook burgers – vrouwen, kinderen, families die stierven in belegerde steden als Leningrad en Stalingrad.
De slag om Stalingrad kostte meer dan 2 miljoen levens.
De slag om Koersk – de grootste tankslag in de geschiedenis – brak de Duitse opmars definitief.
Meer dan 3,5 miljoen Duitse soldaten sneuvelden in het oosten.
De waarheid is: zonder het offer van het Russische volk had Nazi-Duitsland nooit verslagen kunnen worden. Maar dit wordt nauwelijks herdacht. Waarom?
[Bronnen: Wikipedia Oostfront, Historianet, Antony Beevor – Stalingrad]
EEN KONINGIN MET EEN VERSCHILLENDE STEM
Koningin Wilhelmina wordt vaak herinnerd als de dappere stem van Radio Oranje. De moedige koningin die naar Londen vertrok en haar volk moed insprak.
Maar wie haar speeches werkelijk leest, ziet iets anders.
Wilhelmina was fel gekant tegen het parlementaire systeem. Ze noemde het een ‘schijndemocratie’, een “toneelstuk” dat verdeeldheid zaaide. Ze wilde een nieuw staatsmodel, waarin verbondenheid, geestelijke hernieuwing en dienstbaarheid centraal zouden staan – niet partijpolitiek.
Ze pleitte voor een ‘organische staat’: een samenleving als levend geheel, geleid door waarden in plaats van belangen.
“Wat het volk verlangt, is niet de terugkeer van oude systemen, maar de wedergeboorte van geest en waarheid.”
— Radio Oranje, 1942
Deze visie werd genegeerd. Haar ministers zagen haar als te radicaal. Na de oorlog keerde Nederland terug naar het oude model – een model dat nu opnieuw wankelt.
Daarbovenop kwam pas later het besef: Wilhelmina gebruikte tijdens de oorlog pervetine, een middel dat vandaag bekendstaat als crystal meth. Het hield haar scherp, maar beïnvloedde mogelijk ook haar denken. Ook dit bleef decennialang verborgen.
[Bronnen: IsGeschiedenis, EénVandaag, Fasseur – Wilhelmina]
DE VRAAG DIE NIEMAND STELT
Wat vieren we op 5 mei?
De officiële lezing: de bevrijding van de Duitse bezetting.
Maar zijn we werkelijk bevrijd… of alleen verplaatst naar een ander systeem?
Vandaag leven we in een samenleving die vrijheid noemt, maar controle bedoelt. Waar democratie wordt gevierd, maar waarheid wordt begraven. Waar geschiedenis wordt uitgelegd… maar zelden echt onderzocht.
De echte vrijheid begint bij het stellen van vragen. Bij het durven herzien van wat ons is aangeleerd. En bij het erkennen van vergeten verhalen — zoals die van de Sovjet-soldaat. En van een koningin die een ander Nederland voor zich zag dan wat we nu zijn geworden.
AAN JOU
Jij die dit leest.
Misschien voel jij al langer dat er iets niet klopt. Dat wat we herdenken niet volledig is. Dat wat we vieren niet af is.
We zijn geen slachtoffer van de leugen zolang we haar onder ogen durven komen.
We worden pas werkelijk vrij als we beginnen met het uitpakken van het verhaal dat onder het officiële verhaal ligt.
De waarheid is geen bedreiging. Het is de sleutel.
BRONNEN:
- IsGeschiedenis – Wilhelmina tijdens WOII
- EénVandaag – Drugsgebruik Wilhelmina
- Historiek – Biografie Wilhelmina (Fasseur)
- Historianet – Slag om Stalingrad
- Wikipedia – Oostfront WOII
- Stalingrad, Antony Beevor
Silent Warriors
We dienen geen systeem.
We dienen de waarheid.
En ieder mens die haar durft te dragen.
Voor iemand die zich journalist noemt doe je maar weinig onderzoek.
Laten we maar aannemen dat het puur opiniërend is. Maar het is ook stemmingmakerij.
Ik heb wel wat tegengeluid:
1. “Wilhelmina gebruikte pervetine (crystal meth) tijdens de oorlog.”
Onjuistheid: Er is geen bewijs dat koningin Wilhelmina pervetine gebruikte.
Repliek:
Pervetine werd weliswaar gebruikt door Duitse soldaten tijdens de oorlog, maar er is geen betrouwbare bron die aantoont dat koningin Wilhelmina dit middel zelf gebruikte. Historicus Cees Fasseur, een van haar biografen, noemt dit niet in zijn uitgebreide studie Wilhelmina: De koningin en het koningschap, en serieuze media als EénVandaag hebben hierover slechts speculatief gesproken op basis van vage documenten.
Bron: Cees Fasseur – Wilhelmina: De koningin en het koningschap (1998)
⸻
2. “Wilhelmina wilde een ‘organische staat’ zonder partijpolitiek.”
Onjuistheid: Haar kritiek op het parlementair systeem wordt hier verkeerd gekarakteriseerd als verlangen naar een autoritaire staatsvorm.
Repliek:
Wilhelmina uitte wel frustratie over partijpolitiek en sprak over geestelijke hernieuwing, maar het idee van een ‘organische staat’ is geen officiële term van haar en komt eerder uit fascistische ideologieën zoals in Italië en Duitsland. Ze pleitte niet voor afschaffing van democratie, maar voor meer saamhorigheid.
Bron: Jeroen Koch – Koning Willem I (voor context over monarchale invloed); archief Radio Oranje-toespraken.
⸻
3. “De Sovjet-Unie wordt nauwelijks herdacht in het Westen.”
Onjuistheid: De bijdrage van de Sovjet-Unie is algemeen erkend in de geschiedschrijving.
Repliek:
Hoewel in Nederland de nadruk ligt op de geallieerde bevrijding vanuit het westen, wordt de rol van de Sovjet-Unie in de ondergang van nazi-Duitsland ruimschoots erkend, o.a. in onderwijs, musea en boeken. De Slag om Stalingrad en Koersk zijn vaste onderdelen van WOII-curricula.
Bron: Antony Beevor – Stalingrad (2001); Canon van Nederland (NPO/NTR, WOII)
⸻
4. “We leven in een samenleving die vrijheid noemt, maar controle bedoelt.”
Onjuistheid: Dit is een politieke opinie die gepresenteerd wordt als feit.
Repliek:
Vrijheid en democratie zijn in Nederland wettelijk verankerd. Vrijheid van meningsuiting, vereniging en politieke oppositie zijn gewaarborgd en worden dagelijks uitgeoefend. Kritiek op het systeem is mogelijk juist dankzij deze vrijheden.
Bron: Nederlandse Grondwet, Artikel 7 (vrijheid van meningsuiting); Artikel 1 (gelijke behandeling)
⸻
5. “De waarheid over de oorlog wordt bewust verborgen gehouden.”
Onjuistheid: Historisch onderzoek in Nederland is juist uitgebreid, kritisch en toegankelijk.
Repliek:
Nederlandse historici, instellingen en media besteden veel aandacht aan controversiële aspecten van de oorlog, zoals collaboratie, de rol van de monarchie en misstanden bij de bevrijding. Er is geen systematische onderdrukking van deze kennis.
Bron: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies; boeken van Lou de Jong
Dankjewel voor je reactie.
Ik ben blij dat u zo uitgebreid reageert, en dit is ook precies de bedoeling van dit stuk. Mijn doel is om mensen te laten nadenken.
Ik zie wel hetzelfde als waar u mij van beticht. Vrije interpretatie van geschreven stukken. Dit is natuurlijk prima en dit werkt beide kanten op. Het enige verschil is dat ik geen reactie schrijf om u weg te zetten op een manier zoals u mij wel wilt doen.
Het belangrijkste wat u hier mee aantoont is dat er een algemene angst en onwetendheid is waardoor mensen negatief met elkaar omgaan en elkaar willen beschadigen. We hebben blijkbaar geen lessen geleerd van de geschiedenis.
Fijne dag en ik kijk uit naar uw volgende reactie
Ik wil hier ook op reageren?
Reactie op uw kritiek: Vrijheid, geschiedenis en het recht op twijfel
Dank voor uw uitgebreide reactie. Ik waardeer de moeite die u neemt om nuance en bronnen aan te brengen. Toch wil ik reageren op een aantal punten, omdat ik geloof dat we het publieke debat niet alleen moeten voeren op basis van wat bewezen is, maar ook op basis van wat logisch, historisch aannemelijk of structureel zichtbaar is. Niet alles wat relevant is, is zwart-op-wit gedocumenteerd. Soms is het juist de afwezigheid van bepaalde vragen in het mainstream discours die tot bezorgdheid leidt.
1. Over Wilhelmina en pervetine – historische context telt mee
U stelt dat er geen bewijs is dat koningin Wilhelmina pervetine gebruikte. Formeel klopt dat: er is geen medisch document dat dit bevestigt. Maar dat betekent niet dat het onterecht is om deze mogelijkheid te benoemen. In de jaren ’30 en ’40 werd pervetine een vroege vorm van methamfetamine op grote schaal gebruikt, niet alleen door Duitse soldaten, maar ook binnen de elite in Europa. Het werd gezien als een prestatieverhogend middel en niet als “drugs” in de moderne zin.
In deze context is het verre van ondenkbaar dat ook leden van koningshuizen hiermee in aanraking kwamen, zeker gezien de enorme mentale druk die ballingschap en oorlogsleiderschap met zich meebrachten. Dat dit niet expliciet in biografieën vermeld wordt, betekent niet dat het onmogelijk is, het betekent alleen dat het ongemakkelijk of ongewenst is om te benoemen. Kritische geschiedschrijving vereist juist dat we ook dit soort mogelijkheden durven te overwegen.
2. Over de ‘organische staat’ en Wilhelmina’s visie
U heeft gelijk dat Wilhelmina niet letterlijk pleitte voor een autoritair regime. Maar haar diepe afkeer van partijpolitiek, haar roep om “geestelijke vernieuwing” en haar voorkeur voor een meer samenhangende, hiërarchische staat zijn wél degelijk kenmerken die resoneren met het gedachtegoed van organische of corporatistische modellen. Zulke ideeën vonden destijds ook weerklank in autoritair geregeerde landen. De vraag is dus terecht: wat voor soort staatsvorm had zij voor ogen? En waar liggen daarin de grenzen tussen koninklijke symboliek en politieke macht?
3. Over de Sovjet-Unie en historische erkenning
Dat de Sovjet-Unie een cruciale rol speelde in de ondergang van Nazi-Duitsland is onbetwistbaar. En ja, in academische kringen wordt dit erkend. Maar in populaire media, publieke herdenkingen en schoolboeken ligt de nadruk vooral op westerse geallieerden. Dit is geen ontkenning, maar een onderbelichting. Historisch geheugen wordt ook gevormd door wat we herhalen, niet alleen door wat we weten. De selectiviteit van herinnering is een vorm van politiek op zich.
4. Over vrijheid in Nederland – wet en werkelijkheid
U stelt terecht dat onze grondwet vrijheden waarborgt. Maar juridische teksten en maatschappelijke werkelijkheid vallen niet altijd samen. De afgelopen jaren hebben we gezien hoe censuur, algoritmische onderdrukking en sociale stigmatisering van afwijkende meningen sterk zijn toegenomen, vaak in naam van ‘veiligheid’ of ‘desinformatiebestrijding’. Vrijheid is niet alleen het recht om te spreken, maar ook om gehoord te worden zonder weggezet te worden als extremist of complotdenker. Dat steeds meer mensen zich gemarginaliseerd voelen in hun kritiek, zegt iets over de staat van ons debat.
5. Over het verzwijgen van waarheden over de oorlog
Nederland kent een goed ontwikkelde infrastructuur voor historisch onderzoek. Maar dat betekent niet dat alles wat onderzocht kan worden, ook daadwerkelijk wordt onderzocht of belicht. Er zijn thema’s die stelselmatig onderbelicht blijven: de rol van bepaalde elites na de oorlog, de doorwerking van machtsstructuren in de naoorlogse politiek, of de internationale belangen die meespelen in hoe geschiedenis wordt geschreven. De afwezigheid van deze thema’s in het publieke debat is geen bewijs van openheid, maar van selectiviteit.
Tot slot
Mijn oorspronkelijke uitspraken zijn opiniërend, dat klopt. Maar dat maakt ze niet minder waardevol. Opinie is de motor van democratie, zolang ze geworteld is in observatie en historische verbanden. Als we alleen nog ruimte laten voor wat officieel bevestigd is, lopen we het risico om maatschappelijke en historische blinde vlekken in stand te houden.
Vrijheid betekent niet dat we het overal over eens zijn. Het betekent dat we ruimte houden voor twijfel, voor vragen, voor ongemakkelijke verbanden. En dat is precies waar ik en velen met mij voor pleiten.
Ik ben blij met uw antwoord, want nu kan ik ook eens de mijne vertellen.
JustFrank